طرز کار لیزر موهای زائد؛ از ساختار مو تا عملکرد دستگاه در کلینیکهای تخصصی
لیزر موهای زائد از محبوبترین روشهای حذف بلندمدت موهای ناخواسته است؛ اما بسیاری از مراجعان دقیقاً نمیدانند این دستگاه چگونه کار میکند و چرا نتیجه آن با ژیلت، موم و اپیلاسیون فرق دارد. در این مطلب، طرز کار لیزر موهای زائد را به زبان کاملاً ساده توضیح میدهیم تا با خیال راحتتر برای انجام آن تصمیم بگیرید.
طرز کار لیزر موهای زائد؛ راهنمای کامل و ساده
خلاصه سریع طرز کار لیزر موهای زائد
در یک جمله: دستگاه لیزر، نور با طول موج مشخص را به ریشه مو (فولیکول) میتاباند؛ ملانین (رنگدانه تیره مو) این نور را جذب میکند، به گرما تبدیل میشود و فولیکول مو را تا حدی تخریب میکند. با تکرار جلسات، تعداد زیادی از فولیکولها ضعیف یا نابود میشوند و رشد مو بهطور قابلتوجهی کم میشود.
جدول مقایسه سریع نکات مهم طرز کار لیزر موهای زائد
| موضوع | توضیح کوتاه |
|---|---|
| هدف لیزر | ملانین موجود در فولیکول مو (رنگدانه تیره ریشه مو) |
| مکانیزم اثر | جذب نور توسط ملانین → تبدیل به گرما → آسیب انتخابی فولیکول |
| بهترین تیپ مو و پوست | پوست روشن با موهای تیره و ضخیم |
| تعداد جلسات معمول | حدود ۶ تا ۸ جلسه برای اکثر نواحی (بسته به فرد متغیر است) |
| فاصله بین جلسات | تقریباً هر ۴ تا ۶ هفته، متناسب با ناحیه بدن |
| میزان درد | معمولاً خفیف؛ شبیه به گزگز یا ضربه کش لاستیکی، با خنککننده کنترل میشود |
| نتیجه نهایی | کاهش طولانیمدت و قابلتوجه تراکم و ضخامت موها |
| نواحی مناسب | صورت، زیر بغل، دست و پا، بیکینی، کمر، شکم و اغلب نواحی پُرمو |
لیزر دقیقاً چه چیزی را در مو هدف میگیرد؟ (آشنایی با فولیکول و ملانین)
برای درک طرز کار لیزر موهای زائد، لازم است ابتدا ساختار ساده مو را بشناسید:
- فولیکول مو: ریشه مو که در عمق پوست قرار دارد و کارخانه تولید مو بهحساب میآید.
- ساقه مو: بخش قابل رویت مو روی سطح پوست.
- ملانین: رنگدانه تیرهای که رنگ مو (و پوست) را تعیین میکند. هرچه مو تیرهتر باشد، ملانین بیشتری دارد.
لیزر، ملانین موجود در فولیکول را هدف میگیرد، نه خود پوست را. به همین دلیل:
- موهای تیره و ضخیم بهترین پاسخ را به لیزر میدهند.
- موهای <strongبلوند، خاکستری یا قرمز روشن که ملانین کمی دارند، معمولاً جواب ضعیفتری میگیرند.
- هرچه تفاوت رنگ مو و پوست بیشتر باشد (پوست روشن، موی تیره)، دستگاه راحتتر میتواند مو را از پوست تشخیص دهد و نتیجه بهتر است.
طرز کار لیزر موهای زائد؛ قدمبهقدم از دید علمی اما ساده
اکثر دستگاههای لیزر موهای زائد با یک مکانیزم مشترک کار میکنند که به آن فوتوترمولیز انتخابی میگویند؛ یعنی حرارتدهی انتخابی به هدف (فولیکول مو) بدون تخریب بافتهای اطراف.
۱. تابیدن پالس نور لیزر روی پوست
در هر شات دستگاه، یک پالس کوتاه نور با طول موج مشخص روی پوست تابانده میشود. این نور، فقط چند میلیثانیه طول میکشد تا:
- انرژی کافی به ریشه مو برسد،
- اما آنقدر طولانی نباشد که پوست اطراف بیش از حد گرم شود.
۲. جذب نور توسط ملانین مو
ملانین مثل یک آهنربا برای نور لیزر عمل میکند؛ یعنی:
- بخش زیادی از انرژی نوری را میبلعد،
- این انرژی در کسری از ثانیه به گرما تبدیل میشود،
- گرمای تولید شده، فولیکول مو را تا حدی میسوزاند یا ضعیف میکند.
۳. آسیب کنترلشده به فولیکول مو
هدف اصلی طرز کار لیزر موهای زائد این است که:
- فولیکول مو آنقدر آسیب ببیند که دیگر نتواند مثل قبل مو تولید کند،
- در عین حال، پوست، عروق خونی و غدد عرق اطراف تا جای ممکن سالم بمانند.
اگر انرژی درست تنظیم شود، این آسیب کاملاً هدفمند خواهد بود و فقط فولیکول در فاز رشد را درگیر میکند.
۴. ریزش تدریجی مو بعد از جلسه
موهایی که تحت تأثیر لیزر قرار گرفتهاند، بلافاصله همان لحظه نمیریزند. معمولاً:
- در ۳ تا ۱۴ روز بعد از جلسه، موها کمکم شل شده و از پوست خارج میشوند،
- گاهی این ریزش شبیه رشد مو به بیرون دیده میشود، اما در واقع موهای مرده هستند که از فولیکول خارج میشوند.
چرا لیزر موهای زائد به چند جلسه نیاز دارد؟
در هر لحظه، همه موهای بدن در یک مرحله از رشد نیستند. چرخه رشد مو سه فاز اصلی دارد:
- فاز آناژن (رشد فعال): فولیکول در حال ساخت مو است. بهترین زمان برای اثرگذاری لیزر.
- فاز کاتاژن (گذار): مو از ریشه جدا میشود و فعالیت فولیکول کم میشود.
- فاز تلوژن (استراحت): مو میافتد و فولیکول مدتی استراحت میکند.
لیزر فقط روی موهای در فاز رشد فعال (آناژن) بهترین اثر را دارد؛ یعنی در هر جلسه، حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از موها در این مرحله هستند. برای همین است که:
- معمولاً بین ۶ تا ۸ جلسه (و گاهی بیشتر) برای کاهش چشمگیر موها لازم است،
- فواصل جلسات (مثلاً ۴ تا ۶ هفته) طوری تنظیم میشود که هر بار گروه جدیدی از موها وارد فاز رشد شوند.
طرز کار دستگاه لیزر موهای زائد از دید اپراتور
از نظر شما بهعنوان مراجعهکننده، فقط یک هندپیس روی پوست حرکت میکند؛ اما پشت صحنه، تنظیمات مهمی انجام میشود تا:
- انرژی مناسب به فولیکول برسد،
- پوست دچار سوختگی یا لک نشود،
- نتیجه درمانی حداکثری باشد.
مهمترین تنظیمات دستگاه لیزر موهای زائد
در طرز کار با دستگاه لیزر موهای زائد، پارامترهای زیر بسیار مهم هستند:
- نوع طول موج: مثلاً الکساندرایت (حدود ۷۵۵ نانومتر)، دایود (حدود ۸۰۸–۸۱۰ نانومتر)، Nd:YAG (۱۰۶۴ نانومتر). هرکدام برای تیپهای مختلف پوست و مو مناسبترند.
- انرژی (فلوانس): مقدار انرژی در هر سانتیمتر مربع. اگر خیلی کم باشد، اثربخشی پایین میآید؛ اگر زیاد باشد، ریسک سوختگی بیشتر میشود.
- مدت پالس: زمان تابش هر شات. باید با ضخامت مو و رنگ پوست هماهنگ باشد.
- سیستم خنککننده: برای کاهش درد و محافظت از اپیدرم (سطح پوست) استفاده میشود.
انتخاب این پارامترها باید بر اساس نوع پوست، رنگ و ضخامت مو، ناحیه درمان و سابقه فرد انجام شود؛ به همین دلیل انجام لیزر زیر نظر پزشک و در مراکز معتبر اهمیت زیادی دارد.
مراحل انجام یک جلسه لیزر موهای زائد
برای اینکه تصویر واضحی از طرز کار لیزر موهای زائد داشته باشید، مراحل یک جلسه را به شکل مرتب مرور میکنیم.
۱. مشاوره و ارزیابی اولیه
- پزشک یا کارشناس پوست، نوع پوست، رنگ و ضخامت مو شما را بررسی میکند.
- سابقه پزشکی، داروها، بیماریهای پوستی و حساسیتها پرسیده میشود.
- تعداد تقریبی جلسات و نوع دستگاه مناسب برای شما تخمین زده میشود.
در کلینیک گونه، در همین مرحله معمولاً به مراجعان درباره نکات مهم قبل از لیزر موهای زائد بهصورت کامل توضیح داده میشود تا ریسک عوارض به حداقل برسد.
۲. آمادهسازی پوست و مو
برای بهینه شدن طرز کار لیزر موهای زائد، قبل از جلسه باید:
- موهای ناحیه مورد نظر یک روز قبل با ژیلت اصلاح (Shave) شوند تا ساقه کوتاه شود اما ریشه سر جایش بماند.
- از چند هفته قبل از لیزر، از کندن مو از ریشه (وکس، اپیلاسیون، موچین و…) خودداری کنید؛ چون دستگاه باید ریشه مو را ببیند.
- پوست تمیز و عاری از کرم، لوسیون، ضدتعریق سنگین یا آرایش باشد.
- در صورت لزوم، روی ناحیه بیحسی موضعی مالیده میشود (بهخصوص برای بیکینی یا افراد حساس).
۳. تنظیم دستگاه و شروع شاتهای لیزر
- تیپ پوستی شما (مثلاً روشن، گندمی، تیره) تعیین و در دستگاه وارد میشود.
- پارامترهای انرژی، مدت پالس و اندازه نقطه تابش، بر اساس ناحیه و ضخامت مو تنظیم میشود.
- روی پوست، معمولاً ژل خنککننده یا سیستم کولینگ تعبیه میشود تا احساس سوزش کم شود.
- اپراتور هندپیس را روی پوست قرار میدهد و شاتهای پشتسرهم و منظم را روی تمام سطح ناحیه میزند.
در طول کار، شما ممکن است احساس کنید:
- کمی گرما یا سوزنسوزن شدن،
- حسی مثل ضربه کش باریک روی پوست.
در دستگاههای جدید، به کمک سیستم خنککننده قوی، این احساس معمولاً قابلتحمل است.
۴. پایان جلسه و مراقبت فوری
بعد از پایان شاتها، معمولاً:
- کمی قرمزی و تورم خفیف دور ریشه موها (به شکل برجستگیهای کوچک) دیده میشود که نشانه واکنش خوب فولیکول به لیزر است.
- روی ناحیه، کمپرس سرد یا ژل/کرم التیامبخش زده میشود.
- زمان تقریبی جلسه بسته به ناحیه، از ۱۰–۱۵ دقیقه تا حدود ۱ ساعت متغیر است.
نکات مهم قبل از انجام لیزر موهای زائد
رعایت چند نکته ساده، هم باعث میشود طرز کار لیزر موهای زائد روی بدن شما بهتر جواب بدهد و هم احتمال عوارض را کمتر میکند:
- حداقل ۴ تا ۶ هفته قبل، از آفتاب گرفتن زیاد، سولاریوم و کرمهای برنزهکننده خودداری کنید.
- از ۳–۴ هفته قبل، از اپیلاسیون، بند انداختن و موچین استفاده نکنید؛ فقط ژیلت مجاز است.
- یک هفته قبل از جلسه، لایهبرداریهای خشن، اسکراب قوی و درمانهای تهاجمی روی پوست انجام ندهید.
- اگر داروهای حساسکننده به نور مثل برخی آنتیبیوتیکها یا داروهای ضدآکنه مصرف میکنید، حتماً قبل از شروع درمان با پزشک مطرح کنید.
- در صورت وجود تبخال فعال، زخم باز یا عفونت پوستی روی ناحیه، جلسه باید به تعویق بیفتد.
مراقبتهای بعد از لیزر؛ بخش مهمی از نتیجه
بعد از هر جلسه لیزر، فولیکولهای مو کمی آسیبدیده و پوست کمی تحریکشده است. مراقبت درست کمک میکند:
- احساس سوزش، قرمزی و التهاب زودتر برطرف شود،
- احتمال عوارضی مثل لک یا تاول به حداقل برسد.
کارهایی که باید انجام دهید
- تا چند ساعت اول، از کمپرس سرد (نه یخ مستقیم) برای کاهش سوزش استفاده کنید.
- طبق نظر پزشک، میتوانید از کرمهای ترمیمکننده یا زینک اکساید برای چند روز استفاده کنید.
- حداقل تا ۲۴–۴۸ ساعت اول، از آب داغ، سونا، جکوزی و ورزش سنگین (که باعث تعریق زیاد میشود) خودداری کنید.
- در صورت خروج از منزل، روی ناحیه لیزرشده حتماً ضدآفتاب با SPF مناسب بزنید و تا حد امکان در آفتاب مستقیم قرار نگیرید.
کارهایی که نباید انجام دهید
- تا چند روز روی ناحیه، عطر، ادکلن، دئودورانت الکلی یا محصولات محرک نزنید.
- پوست را نخارانید و پوستهها یا موهای در حال ریزش را با فشار نکَنید.
- بین جلسات لیزر، موها را از ریشه نکَنید؛ فقط از ژیلت برای اصلاح استفاده کنید.
برای آشنایی با عوارض احتمالی و راههای پیشگیری از آنها، میتوانید مطلب عوارض لیزر موهای زائد را در وبسایت کلینیک گونه مطالعه کنید.
نقش نوع پوست و رنگ مو در طرز کار لیزر موهای زائد
همانطور که گفتیم، لیزر موهای زائد بر اساس جذب انرژی توسط ملانین کار میکند؛ بنابراین:
- پوست روشن + موی تیره = ایدهآلترین ترکیب برای لیزر.
- پوست تیره + موی تیره = نیاز به تنظیمات دقیقتر دستگاه و معمولاً طول موجهای ایمنتر (مثل دایود یا Nd:YAG).
- موهای کرکی، بسیار نازک یا خیلی روشن ممکن است پاسخ محدود داشته باشند.
در پوستهای تیره، اگر انرژی دستگاه درست تنظیم نشود، چون ملانین پوست هم نور را جذب میکند، احتمال:
- سوختگی سطحی،
- تاول،
- تیره یا روشن شدن موقت پوست (لک) بیشتر میشود.
این موضوع یکی از دلایلی است که تأکید میشود حتماً لیزر را در کلینیک تخصصی و تحت نظر پزشک انجام دهید، نه هر سالن غیرتخصصی.
انواع متداول دستگاههای لیزر موهای زائد و تفاوت آنها
طرز کار پایهای همه دستگاهها مشابه است (هدفگیری ملانین و گرم کردن فولیکول)، اما تفاوت در طول موج و عمق نفوذ باعث میشود هر دستگاه برای شرایط خاصی مناسبتر باشد.
۱. لیزر الکساندرایت
- طول موج حدود ۷۵۵ نانومتر.
- جذب بسیار خوب توسط ملانین؛ مناسب برای پوستهای روشن با موهای تیره و ضخیم.
- سرعت بالا و سطح پوشش زیاد در هر شات.
- در پوستهای سبزه یا تیره، حتماً باید با احتیاط و تنظیمات دقیق استفاده شود.
۲. لیزر دایود
- طول موج حدود ۸۰۸–۸۱۰ نانومتر.
- نفوذ عمیقتر در پوست و جذب متعادلتر در ملانین.
- گزینه مناسبتر برای پوستهای گندمی و کمی تیرهتر.
- اغلب دارای سیستم خنککننده قوی؛ درد و التهاب کمتر.
۳. لیزر Nd:YAG
- طول موج حدود ۱۰۶۴ نانومتر.
- نفوذ بسیار عمیق، جذب کمتر در ملانین سطحی.
- ایمنتر برای پوستهای تیره در صورت تنظیمات صحیح.
- ممکن است برای برخی افراد، کمی دردناکتر احساس شود.
برخی دستگاههای جدید، ترکیبی از چند طول موج را در یک هندپیس ارائه میدهند تا بتوانند تیپهای پوستی مختلف را پوشش دهند. انتخاب بهترین دستگاه باید بر اساس بررسی پوست و مو در جلسه مشاوره و نظر پزشک انجام شود.
چند جلسه لیزر برای رسیدن به نتیجه کافی است؟
هیچ عدد مطلقی برای همه وجود ندارد، اما بهطور معمول:
- برای اکثر افراد، حدود ۶ تا ۸ جلسه با فاصله ۴–۶ هفته، کاهش قابلتوجهی در موها ایجاد میکند.
- در برخی نواحی مثل صورت (بهویژه در خانمهایی که زمینه هورمونی دارند)، ممکن است جلسات بیشتری لازم باشد.
- بعد از پایان دوره اصلی، معمولاً جلسات یادآور (مثلاً سالی یکبار) برای حفظ نتیجه کافی است.
عواملی که روی تعداد جلسات و نتیجه تأثیر میگذارند:
- ژنتیک و تراکم ذاتی موها،
- هورمونها (مثلاً تخمدان پلیکیستیک در خانمها)،
- رنگ و ضخامت مو،
- نواحی مختلف بدن (بیکینی و زیر بغل معمولاً بهتر از صورت جواب میدهند)،
- نوع دستگاه و مهارت اپراتور.
برای آشنایی بیشتر با این موضوع، میتوانید مقاله تعداد جلسات لیزر موهای زائد را در وبسایت کلینیک گونه مطالعه کنید.
مزایا و محدودیتهای لیزر موهای زائد
مهمترین مزایا
- نتیجه بلندمدت: کاهش چشمگیر تعداد و ضخامت موها در مقایسه با روشهایی مثل شیو و موم.
- دقت بالا: هدفگیری دقیق فولیکولها بدون آسیب وسیع به پوست.
- سرعت: نواحی بزرگی مثل پاها یا کمر در زمان نسبتاً کوتاه قابل لیزر هستند.
- کاهش موهای زیرپوستی و التهاب فولیکول: بسیاری از افراد بعد از چند جلسه، جوشهای بعد از اصلاح و موهای زیرپوستیشان کمتر میشود.
- صرفهجویی در زمان و هزینه در بلندمدت: هرچند هزینه هر جلسه از شیو یا موم بالاتر است، اما با کاهش شدید رشد مو، در درازمدت به صرفهتر میشود.
محدودیتها و نکات احتیاطی
- برای همه افراد ۱۰۰٪ دائمی نیست؛ اما رشد مو بهشدت کاهش مییابد و موهای باقیمانده نازکتر و کمتر میشوند.
- در موهای خیلی روشن یا سفید، ممکن است پاسخ ضعیف باشد.
- در صورت عدم تنظیم صحیح دستگاه، خطر سوختگی، تاول یا لک موقت وجود دارد.
- برای برخی افراد با مشکلات هورمونی، نیاز به جلسات بیشتری است و ممکن است رشد مو کاملاً متوقف نشود.
طرز کار لیزر موهای زائد در منزل (دستگاههای خانگی) چه تفاوتی دارد؟
در سالهای اخیر، دستگاههای لیزر یا IPL خانگی هم وارد بازار شدهاند. طرز کار کلی آنها هم با نور و هدفگیری ملانین است، اما:
- قدرت و انرژی آنها بسیار کمتر از دستگاههای کلینیکی است،
- برای حفظ ایمنی مصرفکننده، عمق نفوذ و شدت پالسها محدود شده است،
- بنابراین معمولاً نتایج ضعیفتر و سطحیتر دارند و بیشتر برای کاهش موقت موها مناسباند.
با توجه به خطر استفاده نادرست، عدم تنظیم علمی بر اساس تیپ پوستی و نبود نظارت پزشک، برای نتایج جدی و بلندمدت، همچنان دستگاههای تخصصی در کلینیک انتخاب ایمنتر و مؤثرتری محسوب میشوند.
آیا لیزر موهای زائد برای همه مناسب است؟
در بیشتر افراد سالم، لیزر موهای زائد روش ایمن و مؤثری است؛ اما در موارد زیر باید با احتیاط بیشتری برخورد شود یا ممکن است اصلاً مناسب نباشد:
- بارداری (بسیاری از مراکز ترجیح میدهند در دوران بارداری انجام نشود).
- بیماریهای پوستی فعال روی ناحیه مثل پسوریازیس فعال، عفونت قارچی یا باکتریایی.
- مصرف برخی داروهای حساسکننده به نور.
- سابقه اسکارهای برجسته (کلوئید) شدید در محل مورد نظر.
در چنین شرایطی، تصمیم نهایی باید بعد از ویزیت پزشک و بررسی دقیق گرفته شود.
سوالات متداول
در حین کار دستگاه، چه مقدار درد طبیعی است؟
احساس درد در حین لیزر به نوع دستگاه، ناحیه درمان و آستانه درد شما بستگی دارد. معمولاً افراد آن را به صورت گزگز، سوزنسوزن شدن یا ضربه کش لاستیکی توصیف میکنند. در دستگاههای جدید با سیستم خنککننده قوی، این احساس معمولاً خفیف و قابلتحمل است و در نواحی حساس میتوان از کرم بیحسی استفاده کرد.
بعد از پایان دوره جلسات، آیا موها کاملاً و برای همیشه از بین میروند؟
طرز کار لیزر موهای زائد بهگونهای است که تعداد زیادی از فولیکولها را ضعیف یا غیرفعال میکند. در بسیاری از افراد، تراکم و ضخامت موها بهطور چشمگیری کم میشود؛ اما بهطور مطلق نمیتوان گفت برای همیشه هیچ مویی رشد نخواهد کرد. معمولاً پس از اتمام دوره اصلی، هر چند ماه تا سالی یکبار جلسه یادآور برای حفظ نتیجه کافی است.
اگر یک یا چند جلسه لیزر را از دست بدهم، کل درمان خراب میشود؟
خیر، اما نظم در جلسات برای گرفتن بهترین نتیجه مهم است؛ چون چرخه رشد مو بر اساس زمانبندی مشخصی تنظیم شده است. اگر فاصلهها خیلی زیاد شود، ممکن است برای رسیدن به نتیجه مطلوب، به جلسات بیشتری نیاز داشته باشید. در صورت جا افتادن جلسه، معمولاً پزشک برنامه جدیدی برای شما تنظیم میکند.
